VỀ THỜI ĐIỂM VIẾT TRUYỆN KIỀU

PGs Ts Lê Thành Lân

Viện Công nghệ Thông tin

Hội nghị Quốc tế về chữ Nôm

Huế, 1-2 tháng 6 năm 2006

I. ĐẶT VẤN ĐỀ

Trong cuốn Văn bản Truyện Kiều. Nghiên cứu và thảo luận PGS Đào Thái Tôn đã có một tóm lược khả đầy đủ và gọn ghẽ tình hình khảo cứu về thời điểm sáng tác Truyện Kiều ở nửa cuối thế kỷ trước:

"Về vấn đề thời gian sáng tác Truyện Kiều, hơn nửa thế kỷ qua đã được các nhà nghiên cứu đặt ra.

Đào Duy Anh trong Khảo luận về Kim Vân Kiều, năm 1943 (Nxb Văn hóa in lần thứ hai với tên sách Khảo luận về Truyện Thúy Kiều, H 1958), cho rằng Nguyễn Du viết Truyện Kiều trước khi đi sứ Trung Quốc, khoảng 1805-1809 ...
Trong bài Nguồn gốc văn Kiều - văn phái Hồng Sơn (Thanh Nghị số 29, 30, 31 tháng 2-1943), Hoàng Xuân Hãn do tin vào Đại Nam liệt truyện chính biên, cho rằng Nguyễn Du viết Truyện Kiều sau khi đi sứ Trung Quốc, khoảng 1815-1820. Nhưng, năm 1951, do phát hiện ra chứng cứ chắc chắn rằng Truyện Kiều viết trước Mai đình mộng ký nên ông đã tự bác lại ý kiến của ông để cho rằng Truyện Kiều được viết trước năm 1809. Những năm cuối đời, việc nghiên cứu văn bản học đã khiến ông cho rằng Truyện Kiều được viết trước khi ra làm quan với Gia Long, vào đời Tây Sơn. Một chi tiết khoa học đã phải qua sự vật vã hơn nửa thế kỷ như thế.
Sau khi tham khảo ý kiến của Đào Duy Anh và Hoàng Xuân Hãn, trên Tạp chí Văn học số 6 năm 1963, căn cứ thêm vào những câu thơ trong chính Truyện Kiều, Trương Chính cũng cho rằng Nguyễn Du viết Truyện Kiều vào khoảng thời gian ở “dưới chân núi Hồng”, nghĩa là từ 1796 đến 1801.

Tóm lại là từ 1943 đến nay, Đào Duy Anh, Hoàng Xuân Hãn và Trương Chính đã gặp gỡ nhau trong việc cho rằng Truyện Kiều được sáng tác trước khi đi sứ, thậm chí là trước khi ra làm quan với Gia Long, vào đời Tây Sơn" [1] (trang 307).

Gần đây hầu hết mọi người đã tin vào kết quả khảo cứu về chữ húy thời Lê trung hưng của GS Nguyễn Tài Cẩn, PGS Ngô Đức Thọ và PGS Đào Thái Tôn để đi đến kết luận là tác phẩm này được viết vào những năm từ 1785 đến 1790 [2], [3] và [4]. Có lẽ còn rất ít người tin vào luận điểm của GS Mai Quốc Liên và ông Nguyễn Quảng Tuân là Truyện Kiều được viết sau khi tác giả đi sứ về, tức là vào khoảng 1813 đến 1820, thậm chí trong 6 tháng nghỉ phép của năm 1814 [5].