Bài quan tâm
Mã Long Mã Phụng tân trò (q.01) 馬竜馬鳳新厨
Mô tả/description : Truyện Nôm theo thể thơ (6 - 8), tầng trên chữ Nôm, tầng dưới là chữ quốc ngữ. Nội dung được phân theo từng hồi, hồi thứ nhất không có tên. Sách tổng cộng 17 hồi : Đệ nhị hồi Khuê nhân thủ tiết 第二回閨人守節, Đệ tam hồi Li duyên tái hợp 第三回離緣再合, Đệ tứ hồi Chinh phụ hoài tư 第四回征婦懷思, Đệ ngũ hồi Khải hoàn đế khuyết 第五回凱還帝阙…
Nam âm ca khúc cách điệu 南音歌曲格調
Mô tả/description : “Sách nói về 24 cách và điệu trong ca khúc dân tộc Kinh; mỗi cách, điệu có giới thiệu cách hát và có kèm bài hát mẫu, cả các cách thức khi hát (cách điểm trống, bài nào là đào hát, bài nào kép hát đều ghi rõ) như các bài: Giáo trống - kép; Lạc hương - đào; Tam thanh - đào v.v... Các cách xướng miễu, miễu một, miễu đôi, hát đổi cách. Các thể thức lề lối lúc vào hát, nghe hát. Có phần trình bày về các cung bậc khi hát, dạy cách hát giải (có phụ các bài diễn Nôm như: Diễn Nôm yết thị, Diễn Nôm cách hát giải). Phần sau là các bài hát: Giáo trống kép, Giáo hương kép, Giáo hương đầu, Thi hương đầu v.v... Tích đức Thánh Quan, Bài hát gái tự tình, Cảnh Thiên Thai, Bài tương tư, Bài Tầm Dương tỳ bà v.v... Có phần Ca trù thể cách, giảng về cách thức hát ca trù.”
Ngọc Hoa cổ tích truyện 玉花古跡傳
Mô tả/description : “Truyện thơ Nôm thể lục bát, kể lại mối tình chung thuỷ giữa Phạm Tải và Ngọc Hoa. Ngọc Hoa là con phú ông họ Trần, thông minh, nhan sắc, nhiều nơi cầu hôn nhưng chưa ưng thuận ai. Một hôm Phạm Tải là học trò nghèo đến nhà phú ông ăn xin, Ngọc Hoa thấy Phạm Tải có tướng mạo tốt bèn xin được kết duyên. Trong khi đó, Biện Điền là người độc ác, vì không lấy được Ngọc Hoa nên hắn đã tạc tượng nàng bằng vàng để dâng cho Trang Vương. Thấy Ngọc Hoa xinh đẹp Trang Vương bèn bắt Ngọc Hoa vào cung, nhưng ép buộc thế nào nàng cũng không chịu làm cung phi. Trang Vương tức giận sai bắt giết Phạm Tải. Ngọc Hoa một lòng chung thuỷ với chồng, sau khi mãn tang bèn tự tử. Xuống âm phủ, vợ chồng Ngọc Hoa kiện tội ác của Trang Vương. Vua Diêm Vương xử ném Trang Vương vào vạc dầu, Phạm Tải và Ngọc Hoa được trở về dương thế. Phạm Tải lên làm vua thay Trang Vương.”
Ngọc Kiều Lê tân truyện 玉喬黎新傳
Mô tả/description : “Nội dung: Truyện thơ Nôm thể 6 - 8 kể lại mối tình chung thuỷ của đôi trai tài gái sắc là Tô Hữu Bạch và Hồng Ngọc. Hồng Ngọc là con gái Bạch Thái Huyền, có nhan sắc, giỏi thơ phú. Quan Ngự sử Dương Đình Chiếu muốn dạm hỏi cho con trai mình, nhưng bị Hồng Ngọc từ chối. Dương Đình Chiếu đã lập mưu cử cha Hồng Ngọc đi sứ. Bạch Thái Huyền phải gửi con cho một người bạn là Ngô Khuê. Thời gian này Hồng Ngọc đổi tên là Vô Kiều. Một lần đi chùa, Vô Kiều gặp Nho sinh Tô Hữu Bạch. Sau đó, Tô Hữu Bạch nhờ có người hầu gái của Hồng Ngọc là Yên Tố đã gặp mặt Hồng Ngọc và hẹn ước kết duyên. Nhân một chuyến ngao du, Tô Hữu Bạch lại gặp cháu của Bạch Thái Huyền là Lư Mộng Lê, hai người rất tâm đầu ý hợp. Sai Tô Hữu Bạch thi đỗ Tiến sĩ, bị quan Tuần phủ họ Dương ép lấy em gái y, Tô Hữu Bạch phải đổi thành họ Liễu, đỗ Tú tài để đi trốn. Liễu Tú tài gặp Bạch Thái Huyền, ông có ý muốn gả con gái là Hồng Ngọc và cháu là Lư Mộng Lê cho chàng nhưng chàng từ chối. Ngô Khuê và Bạch Thái Huyền không cùng quan điểm, Ngô Khuê thì muốn gả 2 người cho Tô Hữu Bạch, còn Bạch Thái Huyền lại muốn gả cho Liễu Tú tài. Đúng lúc ấy thì Tô Hữu Bạch đến. Câu chuyện kết thúc có hậu: viên Hàn lâm viện họ Tô được cưới cả 3 cô gái: Hồng Ngọc (tức Vô Kiều), Lư Mộng Lê và Yên Tố làm vợ. Tên câu chuyện Ngọc Kiều Lê là lấy chữ từ tên của các nhân vật trong truyện.”
Nguyệt Hoa vấn đáp 月花問答
Mô tả/description : Truyện thơ Nôm khuyết danh nội dung ghi lại những bài hát đối đáp tình yêu trai gái nhằm tỏ tình mến mộ, yêu đương luyến nhớ, kết thành đôi lứa.
Nhị độ mai diễn ca 二度梅演歌
Mô tả/description : “Truyện thơ Nôm thể lục bát, lấy đề tài của Trung Quốc. Vua là kẻ hôn quân, Lư Kỷ là kẻ gian thần nắm quyền thế , "Ngang vua phú quý nghiêng trời uy linh" đã tìm mọi cách hãm hại người ngay thẳng. Mai Bá Cao bị vu oan dẫn đến bị xử tội chết, vợ con phải trốn tránh, gia đình tan nát. Con trai là Mai Lương Ngọc bị gia đình người yêu cũ phản bội, buồn tủi tự vẫn, may được nhà chùa cứu thoát, phải giả làm Hỷ Đồng giúp việc trong chùa. Trần Đông Sơ là bạn của Mai Bá Cao, gặp Hỷ Đồng bèn mượn về trông nom vườn nhà. Trần công thương nhớ bạn cũ bèn khấn trời cho hoa mai nở. Nhưng hoa không nở. Hôm sau, con gái Trần Công là Trần Hạnh Nguyên khấn cầu thì hoa nở rộ. Nhân việc Hỷ Đồng đề thơ lên vách mà Trần công nhận ra Hỷ Đồng chính là Mai Lương Ngọc, cả nhà vui mừng khôn xiết và gả Hạnh Nguyên cho Lương Ngọc. Nhưng Lư Kỷ vẫn chưa buông tha, hắn tâu xin vua đem Hạnh Nguyên đi cống vua nước Sa Đà để cầu hoà. Giữa đường Hạnh Nguyên nhảy xuống sông tự vẫn, trôi dạt vào nhà Mai Bá Phù. Khi nhà Trần công bị truy nã, Lương Ngọc chạy vào nhà Mai Bá Phù, gặp lại Hạnh Nguyên. Lương Ngọc đổi họ tên là Mục Vinh, con trai Trần Đông Sơ đổi tên là Khâu Khôi đi thi. Mục Vinh đỗ Trạng nguyên, Khâu Khôi đỗ Bảng nhãn. Sau đó vua Đường biết được tội lộng hành của bọn Lư Kỷ, Hoàng Trung, ra lệnh chém đầu. Hai gia đình họ Mai, họ Trần được hưởng hạnh phúc.”
Nhị độ mai diễn ca 二度梅演歌
Mô tả/description : “Truyện thơ Nôm thể lục bát, lấy đề tài của Trung Quốc. Vua là kẻ hôn quân, Lư Kỷ là kẻ gian thần nắm quyền thế , "Ngang vua phú quý nghiêng trời uy linh" đã tìm mọi cách hãm hại người ngay thẳng. Mai Bá Cao bị vu oan dẫn đến bị xử tội chết, vợ con phải trốn tránh, gia đình tan nát. Con trai là Mai Lương Ngọc bị gia đình người yêu cũ phản bội, buồn tủi tự vẫn, may được nhà chùa cứu thoát, phải giả làm Hỷ Đồng giúp việc trong chùa. Trần Đông Sơ là bạn của Mai Bá Cao, gặp Hỷ Đồng bèn mượn về trông nom vườn nhà. Trần công thương nhớ bạn cũ bèn khấn trời cho hoa mai nở. Nhưng hoa không nở. Hôm sau, con gái Trần Công là Trần Hạnh Nguyên khấn cầu thì hoa nở rộ. Nhân việc Hỷ Đồng đề thơ lên vách mà Trần công nhận ra Hỷ Đồng chính là Mai Lương Ngọc, cả nhà vui mừng khôn xiết và gả Hạnh Nguyên cho Lương Ngọc. Nhưng Lư Kỷ vẫn chưa buông tha, hắn tâu xin vua đem Hạnh Nguyên đi cống vua nước Sa Đà để cầu hoà. Giữa đường Hạnh Nguyên nhảy xuống sông tự vẫn, trôi dạt vào nhà Mai Bá Phù. Khi nhà Trần công bị truy nã, Lương Ngọc chạy vào nhà Mai Bá Phù, gặp lại Hạnh Nguyên. Lương Ngọc đổi họ tên là Mục Vinh, con trai Trần Đông Sơ đổi tên là Khâu Khôi đi thi. Mục Vinh đỗ Trạng nguyên, Khâu Khôi đỗ Bảng nhãn. Sau đó vua Đường biết được tội lộng hành của bọn Lư Kỷ, Hoàng Trung, ra lệnh chém đầu. Hai gia đình họ Mai, họ Trần được hưởng hạnh phúc.”
Nữ tắc diễn âm 女則演音
Mô tả/description : Thơ diễn Nôm thể (6-8) tổng cộng 630 câu ghi lại những phép tắc cơ bản về luân thường đạo lí của người con gái trong cuộc sống sinh hoạt đối với gia đình, làng xóm, xã hội.
Phương Hoa tân truyện 芳花新傳
Mô tả/description : “Truyện thơ Nôm khuyết danh, kể chuyện Phương Hoa con gái ngự sử Trần Điện. Phương Hoa đã đem lòng yêu thương Cảnh Yên con trai thượng thư họ Trương. Hai người đã đính ước hôn nhân. Tào trung úy cậy thế được vua tin dùng, trơ trẽn đến dạm hỏi Phương Hoa, bị từ chối. Hắn bèn lập kế giả mạo chiếu chỉ vua khép cha Cảnh Yên là Trương công vào tội phản quốc. Anh em Cảnh Tĩnh, Cảnh Yên đem mẹ chạy về Thạch Thành lánh nạn. Thấm thoắt ngày tháng qua nhanh, con trai Cảnh Tĩnh là Tiểu Thanh khôn lớn về kinh dự thi đại khoa. Phương Hoa tình cờ gặp Tiểu Thanh, biết được tin tức gia đình họ Trương. Người đầy tờ gái của Phương Hoa đem tiền bạc đi giao cho Cảnh Yên, không may bị kẻ gian giết. Trần ngự sai truy tìm tung tích kẻ sát nhân, Cảnh Yên bị bắt trói vì bị nghi là hung thủ. Trương phu nhân quá đau xót mà qua đời. Phương Hoa lo liệu việc tang chu đáo cho Trương phu nhân rồi xin cha mẹ cho lên kinh. Đến kỳ thi, nàng đội tên Cảnh Yên đi thi, được lấy đỗ Tiến sĩ. Khi các tân khoa tiến sĩ vào chầu vua, Phương Hoa bỏ áo mũ cân đai, đem hết tình cảnh oan khuất của nhà họ Trương tâu lên xin vua soi xét. Tào trung úy bi tru di tam tộc, tên gian Hồ Nghi bị xử chém. Cảnh Yên được minh oan, vua đặc cách cho đỗ tiến sĩ. Cảnh Yên- Phương Hoa gặp nhau kết duyên vợ chồng, cùng về quê vinh quy bái tổ.”
Quốc âm thi tạp sao 國音詩雜抄
Mô tả/description : Tập thi văn tạp sao tổng hợp gồm nhiều thể loại như: thơ, ca, khúc ngâm, chúc từ, phú, câu đối…Tờ đầu chép bài Liên Hoa động ca 蓮花洞歌; tiếp theo chép nhiều thơ Nôm của Nguyễn Khuyến, Tú Xương, Hồ Xuân Hương và những bài khuyết danh... Đặc biệt có chép đầy đủ một số tác phẩm nổi tiếng như: Cung oán ngâm khúc 宮怨吟曲, Nhật tỉnh ngâm 日省吟, Thúy sơn vân mộng 翠山雲夢.
Tây du truyện 西遊傳
Mô tả/description : Bản truyện Nôm khuyết danh thể 6 - 8, nội dung kể về Đường Tăng 唐僧 bị Sơn Quân (tức hổ) ăn thịt, nhờ Đại Thánh 大聖 hoá phép cứu sống.
Thạch Sanh tân truyện 石生新傳
Mô tả/description : “Truyện Nôm khuyết danh thể lục bát, kể chuyện Thạch Sanh nguyên kiếp trước là một Thái tử, sau đầu thai vào một nhà nghèo. Mồ côi cha mẹ từ nhỏ, Thạch Sanh phải sống bên gốc đa, theo cha làm nghề đốn củi tự nuôi thân. Năm 13 tuổi, Thạch Sanh được tiên ông Lý Tĩnh dạy võ nghệ và phép thuật. Một hôm có người bán rượu tên là Lý Thông đi qua gốc đa, nhận kết nghĩa anh em với Thạch Sanh. Từ đó Thạch Sanh về sống chung với mẹ con Lý Thông. Khi đó trong vùng có một con chằn tinh dữ tợn, hàng năm phải nộp một mạng người cho nó ăn thịt. Năm ấy đến lượt Lý Thông phải nộp mình, Lý Thông lừa Thạch Sanh đi thay. Thạch Sanh đến miếu, đánh nhau với chằn tinh, cuối cùng giết được nó, cắt đầu đem về. Lý Thông thấy vậy liền nghĩ cách cướp công, nói rằng Thạch Sanh đã giết chết con vật quý của vua, tất không tránh khỏi tai vạ. Thạch Sanh sợ hãi phải bỏ trốn, Lý Thông được vua phong chức, sống giàu sang phú quý. Bấy giờ công chúa Quỳnh Nga dạo chơi ngoài vườn, bị đại bàng bắt đem đi. Thạch Sanh ngồi dưới gốc đa, nhìn thấy đại bàng bèn giương cung bắn. Đại bàng bị thương bay về hang. Thạch Sanh lần theo dấu máu, đến tận hang đại bàng. Nhà vua sai Lý Thông đi tìm công chúa. Lý Thông lo sợ, lại tìm cách dỗ dành người em kết nghĩa. Thạch Sanh nhận lời cứu công chúa giúp Lý Thông. Thạch Sanh xuống động, đánh nhau với đại bàng, cứu được công chúa. Lý Thông kéo công chúa lên khỏi miệng hang rồi lấp đá định giết chết Thạch Sanh. Thạch Sanh giết được đại bàng, cứu được con vua Thuỷ Tề. Con vua Thuỷ Tề nhận làm anh em kết nghĩa với Thạch Sanh và đưa chàng về thuỷ cung chơi. Vua Thuỷ Tề vui mừng, tặng chàng nhiều châu báu ngọc ngà nhưng chàng từ chối, chỉ xin một cây đàn thần rồi trở về. Công chúa Quỳnh Nga từ khi được cứu lên khỏi hang liền hoá câm. Thạch Sanh thì bị hồn của chằn tinh và đại bàng làm hại, bị bắt giam vào ngục. Trong ngục, nhờ lính canh mà Thạch Sanh biết được sự bội nghĩa của Lý Thông. Trong lúc buồn bã, chàng đem đàn ra gảy "Đàn kêu ai chém xà vương, Đem nàng công chúa triều đường về đây. Đàn kêu hỡi Lý Thông mày, Cớ sao bội nghĩa lại rày vong ân?". Tiếng đàn vang đến tai công chúa. Nàng hết câm và kể đầu đuôi câu chuyện với vua cha. Vua gả công chúa cho Thạch Sanh, phong làm quận công và cho tự quyền xử trí Lý Thông. Thạch Sanh tha chết cho hắn. Nhưng trên đường về quê, mẹ con Lý Thông bị sét đánh chết. Nghe tin Thạch Sanh lấy được công chúa, thái tử 18 nước chư hầu tức giận hội binh sang đánh. Thạch Sanh đem đàn ra gảy, quân tướng các nước chư hầu đều lui binh. Thạch Sanh lại cho một niêu cơm nhỏ, nhưng quân lính chư hầu ăn mãi không hết. Nhân đó, vua nhường ngôi cho Thạch Sanh. Các nước chư hầu thần phục, dân nước ta được sống cảnh thanh bình.”
Thanh Hoá quan phong 清化觀風
Mô tả/description : Sưu tập dân ca phong tục tập quán của các châu huyện tỉnh Thanh Hoá: mừng đám cưới, mừng năm mới, mừng được mùa, nói về công việc nhà nông, thời tiết, vợ chồng khuyên nhau làm điều tốt, hát giao duyên… Ở những phần ghi chép thơ ca của các châu miền núi có ghi cả tiếng người dân tộc, gọi là tiếng châu, sau đó dịch ra tiếng kinh, gọi là tiếng chợ. Nhìn chung cuốn sách được coi là biên soạn có phương pháp, tư liệu sưu tầm có giá trị, giúp ích nhiều cho việc nghiên cứu văn hóa dân gian Thanh Hóa, một địa phương có truyền thống lâu đời của nước ta.
Thi ca thể cách tân cựu lục: Ca trù thể lục 詩歌體格新舊籙: 歌籌体籙
Mô tả/description : Sách chép các bài ca trù theo các kiểu 6-8; 7-7; 60-8. Từ tờ thứ 31 có chép mấy bài thơ chữ Hán của Nguyễn Công Trứ 阮公著, có cả phần diễn Nôm (cả thảy là 5 bài chữ Hán 5 bài diễn Nôm). Tiếp đến là các bài ca Nôm theo thể 6-8; 7-7; 6-8. Tờ 35 chép bài Chinh phụ ngâm 征婦吟 ( khác bài của Đoàn Thị Điểm), sau đó là bài Chức Cẩm hồi văn (Trước chữ Hán sau diễn Nôm). Tờ 41 chép nối bài ca trù Nhàn du 閒遊 thể song thất lục bát.
Thượng ngàn công chúa hợp diễn 上岸公主合演
Mô tả/description : "Thơ chữ Nôm, thể song thất lục bát. Quẻ Càn:- Càn kim - Càn mộc - Càn thuỷ - Càn hoả - Càn thổ. Quẻ Khảm:- Khảm kim - Khảm mộc - Khảm thuỷ - Khảm hoả - Khảm thổ - Đệ nhị thánh mẫu hợp diễn. Quẻ Cấn:- Cấn kim - Cấn mộc - Cấn thuỷ - Cấn hoả - Cấn thổ - Đệ tam thánh mẫu hợp diễn. Quẻ Chấn:- Chấn kim - Chấn mộc - Chấn thuỷ - Chấn hoả - Chấn thổ - Dao lâu thánh mẫu hợp diễn. Quẻ Tốn: - Tốn kim - Tốn mộc - Tốn thuỷ - Tốn hoả - Tốn thổ Quẻ Ly:- Ly kim - Ly mộc - Ly thuỷ - Ly hoả - Ly thổ - Huyền Thiên thánh mẫu hợp diễn. Quẻ Khôn: - Khôn kim - Khôn mộc - Khôn thuỷ - Khôn hoả - Khôn thổ - Cửu thiên thánh mẫu hợp diễn."
Thuý Kiều thi 翠翹詩
Mô tả/description : Nội dung được chia làm 2 phần: Phần 1: Chép Thúy Kiều thi 翠翹詩: Đầu sách chép bài "Giai nhân bất thị đáo Tiền Đường 佳人不是到錢塘..."[của Phạm Quý Thích 范貴適], tiếp đến là bài tổng vịnh Truyện Kiều, tiếp sau là 20 hồi từ Đệ nhất hồi 第一回 đến Đệ nhị thập hồi 第二十回 đều có cốt truyện được diễn giải bằng 20 bài thơ Nôm vịnh cuộc đời Thuý Kiều 翠翹. Phần 2: Từ tờ 6b chép Lê gia Phúc Lăng trường thi tập tịnh tập lục 黎家福陵塲詩集并集籙: Giới tửu thi 戒酒詩, Giới kiêu thi 戒驕詩…
