Sấm Trạng Trình ký bản chữ Nôm

 

Sấm ký bí truyền

 

Phiên âm Sấm ký bí truyền

(Bàn thư viện quốc gia)

Tạm chú thích (theo câu):

48. Tý niên thiên hạ cách chính : năm Tý thiên hạ thay đổi thể chế chính quyền.
55. hỏa tận binh bì : lửa hết , binh lính mệt mỏi.
56. Hợi niên Âm loạn : năm Hợi loạn ngầm.
59. ngôn nhân dân đồ thán : nói việc nhân dân lầm than.
62. Dịch viết nhị ngũ dữ cửu ngũ đồng nghi khán : kinh Dịch viết " hai năm với chín năm là cùng với nhau", nên xem điều ấy; ở đây là nói về lệ của sách Dịch, hào Hai và hào Năm là tương ứng với nhau, hào Năm mà được Chín là chính vậy.
68. thiên hạ hiền tài thoái tàng : những người tài giỏi chân chính trong đời  đều lui về ẩn nấp.
71. thảy : tất cả.
73. Dần Mão chư niên giai vị cập : các năm Dần Mão đều chưa kịp (chưa đến được điều phải đến).
74. lai niên lục thất chính Minh Quân : đến năm Lục Thất (mới) đúng là Vua Sáng.
75. Hồng Đồ tam bách niên thiên hạ : Hồng Đồ tức là chỉ cơ đồ của Quốc Gia, các bản Nôm chúng tôi biết đều chép là Hồng Đồ với ý đất nước lớn mạnh; một số bản Quốc Ngữ chép là Hồng Lam rồi lại có nhiều lời bàn lạ tai. tam bách niên : ba trăm năm ; có bản chép "ngũ bách niên=500 năm", rất có thể do chữ Ngũ viết thảo và chữ Tam viết hành có tự dạng tương tự mà dẫn tới việc này.
76.Quốc Tộ miên trường tổng vạn…: câu này có thể thiếu chữ cuối cùng là chữ Xuân, ở trên nói Hồng Đồ liên quan đến Quốc Tộ ở dưới; câu này đại khái là Phúc Nước kéo dài.
77. Hầu đáo Kê niên khởi chiến qua : năm Thân tới năm Dậu sẽ bắt đầu có đánh nhau (chiến tranh).
78. thùy tri Thiên vận chuyển như xa : ai biết Vận Trời xoay vần như bánh xe (vòng tròn), chữ Như có bản chép là Luân (bánh xe).
79. Anh hùng như thảo giới : anh hùng như cỏ, như rau cải ; cỏ và rau cải là những thứ cây mọc nhanh nếu thời tiết thuận lợi, và cũng tàn lụi dập nát nhanh.
80. Tướng sĩ tận tiêu ma : tướng sĩ đều mất dần đến hết.
81. Phá Điền Thiên Tử xuất : Phá Điền Vua sẽ ra; câu này có nhiều bàn luận, chữ Phá Điền có người cho là chữ Bính, lại cho là chữ Thân.. ngay chữ "Xuất" chúng tôi cho rằng có sự lôi thôi về ngữ nghĩa rồi, chưa biết nghĩa "ra đời" ở đây có ý gì, mới sinh ra? mới xuất đầu lộ diện?...
82. Bán Tử định sơn hà : nửa chữ Tử (con) sẽ định được nước nhà; ở đây tạm phiên là Tử, chưa quyết được nên phiên là Tử hay là Tý, vì phiên thế nào cũng có nghĩa lý cả.
84. Mão Dậu niên đại loạn : năm Mão Dậu loạn lớn.
85.  Hợi nguyệt Quỷ Hầu xuất : tháng Hợi con Khỉ Quỷ sẽ ra.
86. Chấn : quẻ Chấn; câu này bị khuyết do người chép.
87.  Quần phương giai đạo tặc : mọi nơi đều là giặc trộm cả.
88.  Bách tính bị hung ương : trăm họ bị nạn xấu.
89. Ma vương sát Quỷ tướng : vua Ma giết tướng Quỷ (Quỷ Hầu).
90.  Hoàng Thiên chu Ma Vương : Trời tiêu diệt Vua Ma.
91. Thủy trung tàng bảo cái : trong nước (ao, hồ..) có ẩn chứa cái lọng quý.
92.   thử thị Thánh nhân hương : đấy đúng là quê của Thánh Nhân.
96. cái chùa Bạch Xỉ này thực bí hiểm, nếu không thì bọn có dã tâm có chịu để yên không.
98. Vĩ tỉnh kiến ư Dực Chẩn chi phận thủ Tây vĩ Đông : Sao Chổi nhìn thấy ở địa phận sao Dực, sao Chẩn , hai sao trong số các sao của Nhị Thập Bát Tú. đầu dằng Tây, đuôi đằng Đông. (có bản chép thủ Đông vĩ Tây)
100. thiên thời địa lợi nhân hòa tại Thái Nguyên đồ sơn : có được thiên thời, địa lợi, nhân hòa, ở bản vẽ núi Thái Nguyên.
-Cái xứ sở Tam Hiểm này cũng bí hiểm chẳng kém gì cái ngôi chùa kia, đúng như cái tên Tam Hiểm=ba lần khó khăn. trong hiểm hóc lại có thêm hiểm hóc, đây là tượng của quẻ Khảm.
103. Ba Thục : nơi phát tích của An Dương Vương.
109. Trần vi Nghiêu Nguyễn vi Thuấn Trần gia thụ chi Nguyễn dân : họ Trần cũng như Vua Nghiêu, họ Nguyễn cũng như Vua Thuấn, họ Trần trao cho họ Nguyễn. 
đời Nghiêu Thuấn chính quyền được thiết lập bằng cách "dĩ vị truyền hiền-lấy ngôi ấy mà trao cho người tài giỏi đạo đức tốt" . nếu so sánh với chế độ bầu cử dân chủ ở các nước phương Tây như Hoa Kỳ chẳng hạn, thì cũng có phần khập khiễng. đến đời sau lại thực hiện chính sách "dĩ vị truyền tử-lấy ngôi ấy mà truyền cho con vậy", vì cha truyền con nối, "thứ nhất là hậu duệ", cho nên mới sinh ra các loại : vua chó, vua lợn, vua quỷ....
109. chữ Bản tạm phiên là Vốn, có bản chép là chữ Bốn (tứ trên bản dưới), chữ Bản-Bổn đọc là Bốn cũng được.
113. hương thơm tự nhiên như nó vốn có vậy, như xạ của con cầy hương.
114. tức là cái trò bán thuốc chữa bệnh dạo, làm nhiều trò lạ mắt để bán thuốc, không có "bảo hành", trách nhiệm gì cả, bán trao tay xong đi mất tiêu luôn.
119. Khảm : một quẻ trong tám quẻ của Kinh Dịch, có nghĩa là hiểm (khó khăn), phương Bắc, nước....
129. Hoa Phù : bùa, có hình thức chữa bệnh bằng bùa chú.
130. Tuệ tinh xuất Long Xà : sao Chổi ra ở Rồng Rắn.
131. Thần xuất cửu cửu gia : các vị Thần ra đời ở chín chín (có thể là 81) nhà.
132. Ngưu Mã thiên hạ động : Trâu Ngựa thiên hạ không yên, có việc xảy ra.
_giả thổ dã : đất giả vậy,
133. Đinh hạ nãi Đông A : dưới chữ Đinh bèn là chữ Trần.
-kiến chi tức Thánh nhân : thấy mọi thứ như thế (như bài thơ nói) đấy là Thánh Nhân.
134. Lang đả bổ Đường Thiền : câu này chữ nghĩa lộn xộn. có bản chép " tích nhật Đường Lang khởi bổ Thiền"-một ngày bọ ngựa rình bắt ve sầu.
135. thùy tri hoàng tước tại thân biên : ai hay chim sẻ ở cạnh mình.
136. tước bị lạp nhân đả, so với những bản khác câu này thiếu chữ, nhưng vẫn lọn nghĩa. chim sẻ bị thợ săn đánh.
137. lạp nhân hựu bị hổ lang khiên : thợ săn lại mắc phải việc hổ, sói rình rập.
-cả bài bốn câu là lấy câu chuyện trong Nam Hoa Kinh, ý là người ta chỉ thấy trước mắt mà không thấy xa xôi.
146. thị : cậy vào (cái gì đó).
152. phụ tá Thánh minh : câu này ngờ chép sót chữ.
154. Di Đà giáng sinh (tả hữu) : chúng tôi chỉ được biết mỗi bản này chép là Di Đà, các bản khác đều chép là Di Lặc.
155. lục thất tuế : sáu bảy tuổi.
156. phù sa bồi thượng : phù sa vun đắp lên trên. có bản chép là "phù sa dĩ thượng" có bản chép "sa phù dĩ thượng", tên một vùng đất (địa danh)
157. kiến long sào kinh : nhìn thấy hang ổ của Rồng (có thể hiểu là nơi ở của Vua), có bản chép chữ Kiến là xây dựng.
158. Nhật xuất điện thượng : Mặt trời xuất hiện ở trên Điện (cung điện).
159. thiên hạ thái bình : thiên hạ lúc ấy sẽ thái bình.
-Thánh nhân cư Khảm chính Bắc nhi Tây Càn Hợi nhi bắc : Thánh Nhân ở phương Khảm chính Bắc mà hơi sang Tây, ở Càn Hợi Tây Bắc mà hơi sang Bắc. ở đây chỉ phương hướng, bắc mà lại tây, tây bắc mà lại bắc, tức là hướng Bắc Tây Bắc theo cách nói bây giờ.
161. bảo rằng Vua Ta được 72 hiền thần tướng tá phụ tá, cái này có vẻ liên quan đến 72 Địa Sát.
166. câu này ngờ sót chữ "đến", tức là "trên Vua cho đến Tràng An".
173. Ải binh : quân lính vùng biên ải, hợp với câu 179 nói Bắc binh tức là quân phương Bắc.
185. nhiều bản chép là "muốn an", bản này chép chữ "ăn".
186. vua Hoàn và vua Linh là hai vua vừa ngu vừa hèn cuối đời Đông Hán.
188. bách hộ thiên hộ xuất đội hiệp thụ chi thực : trăm nhà, nghìn nhà ra làm thành một nhóm (đội) hợp sức mà trồng cấy. nghe như kiểu tổ đội hợp tác xã nông nghiệp!
200. từ câu này đến câu 207 nhiều bản Nôm không thấy có. lời lẽ có vẻ khuyến khích việc "ngu trung", điều này không phù hợp với tư tưởng cụ Trạng, tư tưởng không chấp nhận "hôn quân". câu "ai khôn mới biết bảo thân đời này" mâu thuẫn với câu được nhiều người biết "khôn chết, dại chết..". ngờ rằng sau này thêm vào với ý đồ khác.
208. Hầu khứ Kê lại Hợi nguyệt kỳ : vào lúc Khỉ đi Gà tới tháng con Lợn.
209. tài tận bình tàn thế lực suy : tài sản hết sạch, binh lính không còn, thế lực yếu kém.
210. huyết chiến đê đầu nhân huyết chiến : đánh nhau đổ máu ác liệt.
211. Quốc Quân hãm nịch Quốc Quân di : Vua bị đưa vào cảnh không bấu víu vào đâu được, Vua phải ra đi.
212. nhân dân tưởng dĩ Chu nhi Tống : nhân dân lại cứ nghĩ rằng như đời Chu (thuộc Ngũ Đại bên Tàu đại loạn) chuyển sang đời Tống (thái bình). có bản chép là "nhân nhân"=người người.
213. quần nghị tung hoành thị Mạc vi : đám kiến ngang dọc, thực giống việc làm của nhà Mạc (không hợp đạo lý, còn tự trói mình xưng "thần"(bề dưới), cắt đất cầu hòa).
214. hạ huyền thượng đảo nhân vô thủ : dưới bị treo ngược, trên lộn xuống dưới, (như) người không có đầu.
215. kham tiếu không huyền đoán thất ky (cơ) : đáng cười cho kẻ chẳng hiểu gì (đã) phán đoán sai về cơ (Trời).
217. bất bình ố bất bình bất bình bị bất bình nhân hại dã : (những kẻ) không bằng lòng ghét (những kẻ) không bằng lòng, (những kẻ) không bằng lòng bị những kẻ không bằng lòng làm hại vậy.
224. có bản chép là "trẻ con mang lệnh tướng quân".
225. ngôn Lý thị khởi bất uy dã : nói về việc họ Lý định dấy lên nhưng chưa có oai (mọi người nể phục) vậy.
237. chữ Đông ở bản này chép là mùa đông, có bản chép là phương Đông.
253. Trình Quốc Công cho rằng chuyện Lạc Long Quân là Khởi Tổ của nước nhà là có thực, đây là một điểm rất quan trọng.
257. có bản bị chú khe Bò Đái (tên chữ là Hạc Giản Tuyền) ở vùng Thái Nguyên.
260. Chuột túc : con chuột chù nó vừa chạy vừa kêu "túc túc", tục ngữ ta có câu "thứ nhất đom đóm vào nhà, thứ nhì chuột túc thứ ba hoa đèn".
263. Thiên Địa tuần hoàn Âm phục Dương  : Trời Đất xoay vòng Âm trở lại Dương (loạn trở lại trị).
264. tứ phương cộng khởi tứ phương trương : bốn phía cùng dấy lên, bốn phía đều bày ra cả.
265. Tây Dương cảnh giới Tây Dương chủ : vùng đất của người Tây Dương, người Tây Dương làm chủ.
266. Nam Quốc sơn hà Nam Quốc vương : non sông Nước Nam có Vua của nước Nam.
267. Lý đỉnh dục huyền hiềm đỉnh trọng : cái Đỉnh của họ Lý muốn treo lên nhưng ngại rằng đỉnh nặng. cái Đỉnh biểu tượng của Vương quyền, ý là việc khó thành.
268. Mạc thành nghĩ trúc hạn thành trường : thành họ Mạc định xây dựng, nhưng nó dài. vì vậy cũng khó xong.
269. Hoành sơn Lộc tẩu nhân nhân cộng : con Hươu ở Hoành Sơn chạy, người người cùng đuổi. Hươu chạy người đuổi bắt lấy ý chuyện nhà Tần thất bại, mọi nơi nổi lên hòng thay nhà Tần.
270. Thái lĩnh Long phi thục cảm đương : dãy núi Thái, Rồng bay, ai dám đương đầu.
275. nhiều bản chép là " Lục Thất ngũ bách dư xuân"-Lục Thất hơn 500 năm.
276. bấy giờ Vận Trời chuyển đến nơi nào chưa rõ (chỉ biết được đến đấy thôi).
277. có bản chép "thấy sấm ấy mới chép vào", chữ "đắp" chữ "chép" hình và âm gần tương tự, khả năng dùng lẫn với nhau.
279. Thánh nhân chi sinh dĩ bách niên : Thánh Nhân sinh ra đã được trăm năm rồi (đã lâu).
280. thùy năng thức khả Thánh nhân sinh : ai là người có thể biết Thánh Nhân ra đời (khi nào, ở đâu).
281. đãn bất thức nhĩ : nếu không biết vậy.
282. lộ nhập Ba Thục, xuất Thái Nguyên : đường đi vào Ba Thục, ra Thái Nguyên (đường từ Thái Nguyên đi Ba Thục).
283-289. đã có nhiều bản dịch, đây không dịch lại.
290. ấu nhược cư ư Giang Nam Nhị Thủy huyện : lúc còn nhỏ ở huyện Giang Nam Nhị Thủy.
291. cận gia quan thời nhập cư Thái Nguyên Quan Sơn : gần đến năm 18, đôi mươi (tuổi đội mũ theo lối của các nhà nho: nhị thập gia quan, tam thập nhi lập, tứ thập nhi bất hoặc....) vào ở núi Thái.

---