Bài quan tâm
Từ Hàn cử ngung dịch quốc ngữ 詞翰舉隅譯國語
Mô tả/description : “Nội dung: Các mẫu đơn từ khế uớc căn cứ theo các tình tiết luật định, soạn ra để cho người dân khi có việc cần thì theo đúng mẫu đó mà làm giấy tờ. Đầu sách có một bài hướng dẫn chung về việc làm đơn từ: “Cách làm tờ bồi rất không ưa sự lôi thôi, trước hết phải tìm lẽ mạnh làm chủ, gọi là lập trụ. Thứ hai phải phải nghĩ định tờ ấy đầu đuôi thế nào… gọi là bài cục, rồi mới đặt lời, lời đã thông thì viết ra chữ thường không dừng bút”. Các mẫu đơn từ đại thể có các mẫu như:
- Cha mẹ chia ruộng cho các con; Cha mẹ chia tài sản cho các con; Mẹ kế chia gia tài; Anh em chia gia tài; Chia nhà ruộng cho con nuôi; Đơn vay nợ thế chấp bằng vuờn nhà; Văn khế bán nhà; Phụng giáo phóng thê (chú bằng chữ Nôm: Cứ phép đạo rẫy vợ cả không đi đạo); Văn tự bán con; Đơn trình về việc bầu Chánh phó lý; Khai báo khi có trộm cướp… Mỗi mẫu đơn từ đều có một bản viết bằng chữ Nôm, một bản bằng chữ quốc ngữ.”
Tu thân yếu đạo kinh 修身要道經
Mô tả/description : Nội dung bào gồm những bài thị, bài tán, thần chú giáng bút của các bậc Thánh, Thần Phật bảo ban người đời biết đạo tu thân, luôn tu dưỡng đạo đức cho bản thân mình: Hương Thích động Quan Âm giáng thị 香跡峝脩觀音降示, Thu kinh tán Vân Hương đệ nhất thánh mẫu phụng thuật 收經讚雲香弟一聖母奉述…
Tự thọ thi liệu 自壽詩料
Mô tả/description : Nội dung ghi lại hơn mười bài thơ tự trào về tuổi thọ của tác giả theo từng năm từ năm 60 đến năm 72 tuổi. Mỗi năm được tác giả làm một bài để chúc thọ cho riêng mình. Những năm cuối có mấy bài vịnh con gà, vịnh con chuột, vịnh con lợn.
Tuỵ chân bảo lục chân kinh 萃珍寶錄真經
Mô tả/description : Những bài thi, ca giáng bút của các bậc tiên thiên, thánh thần như: Lí triều quốc sư phụng khai kinh nhan thi 李朝國師奉開經顔詩, Từ đại vương Đạo Hạnh giáng thi 徐大王道行降詩, Sóc Sơn Đổng Thiên Vương giáng thi 朔山董天王降詩…
Vệ chính chân kinh 衞正真經
Mô tả/description : Các nghi thức khai kinh: Khấn dâng hương, lời chúc tịnh tâm, tịnh thân…; Kinh khuyên người đời nên hàng ngày tụng kinh để khỏi quên vì kinh Phật nào cũng khuyên con người phải biết giữ đạo trung hiếu không nên tham tửu sắc, của cải, phải giữ cho tâm mình luân ngay thẳng, thấy việc thiện, việc nghĩa thì nên làm, mỗi khi làm việc gì không đúng phải tự vấn lương tâm và lấy sách kinh ra tụng để tự sửa mình.
Vạn lí hành ngâm 萬里行吟
Mô tả/description : “Đầu sách có thơ ngự chế của vua Tự Đức và đề từ của Tuy Lý quận vương Miên Trinh; cuối sách có Bạt của Thạch Nông Nguyễn Tư Giản và Tựa của tác giả.
Nội dung: Thơ sáng tác trong chuyến tác giả đi sứ Trung Quốc năm Đinh Sửu (1817). Từ khi vâng mệnh từ Huế ra Bắc, qua sông Nhị Hà lên đường sang Trung Quốc, làm xong sứ mệnh, thăm viếng xướng hoạ với các văn nhân Trung Quốc, lên đường về đến kinh đô Huế… đều ghi lại bằng thơ, lấy tên là Vạn lý hành ngâm[萬里行吟], khoảng 150 bài: Lưu biệt đô trung thân hữu [畱别都中親友], Linh Giang vãn độ [𤅷江晚渡], Độ Nhĩ hà tức mục [渡珥河卽目]…. Tân Ninh bạc chu, Yết miếu Phục Ba, Tùng sơn ngẫu bút… Nhập quan, Đáo Hà Nội, Hồi kinh phụng hoạ hoàng thượng hạnh tuần Thuận An…”
Vương giả hương Nam âm chân kinh 王者香南音真經
Mô tả/description : Thơ giáng bút của các bậc tiên thiên thánh thần như: Vân Hương đệ nhất thánh mẫu giáng thi 雲鄕弟一聖母降詩, Tháp Sơn công chúa thi 塔山公主詩, Đệ nhị Thánh mẫu thi 弟二聖母詩, Quốc vương công chúa thi 國王公主詩, Đệ tam thánh mẫu thi 弟三聖母詩…
Y học thuyết nghi 醫學說疑
Mô tả/description : Luận bàn những nghi vấn trong y học, áp dụng những tri thức Triết học trong Kinh dịch để giải mã những nghi vấn đó. Hình thức là đưa ra câu hỏi cụ thể từng vấn đề và trả lời trực tiếp cho những vấn đề đó: Hỏi về thuyết tiên thiên, hậu thiên là như thế nào? Hỏi về hà đồ, Hỏi về những vấn đề về vận khí, Hỏi về những vấn đề trong ngũ hành và tất cả những vấn đề có liên quan đến các bộ phận trên cơ thể con người.
Sơ học linh tê 初學靈犀
Mô tả/description : “Nội dung: Cách làm một bài vãn kinh nghĩa: phá đề, lập ý…Những điều cần tránh như mắc lỗi, lạc đề. Cách dùng từ và những từ ngược nghĩa cần chú ý”
Sách học đề cương 茦學提綱
Mô tả/description : “Sách được ghi trong thư mục cổ của Phan Huy Chú: Sách học đề cương (chú) 10 quyển. Bài Bạt của Nguyễn Trù nói: sách này của Chúc Nghiêu tiên sinh là chính tông của môn sách học, lưu hành khắp nơi đã lâu năm. Hiềm vi sách thì có mà chú thích thì còn thiếu, tôi không tự lượng kiến thức hẹp hòi, kính đem những điều được biết chép ra để cho người mới học được tiện tra cứu.
Như vậy sách này phần chính văn là nguyên văn trong sách của Chúc Nghiêu mà Nguyễn Trù giới thiệu là “chính tông của môn sách học”. Tác phẩm của Nguyễn Trù chính là tất cả chú thích mà Phan Huy Chú đánh giá là “chú thích rất kỹ lưỡng, xác đáng”. Mục đích cuốn sách là in ra để cho cử tử học tập cách thức làm các bài sách luận theo các chủ đề thường nêu lên trong đề thi của các kho thi Hội. Các bài sách luận do Chúc Nghiêu soạn độ dài vào khoảng 4-500 chữ theo các chủ đề chính như sau:
Q.1: Quân tâm, Nhân đức, Cương minh, Cần đức, Kiệm đức, Thường đức, Dung đức, Quân đạo, Thông minh, Thánh học, Kính thiên, Pháp tổ, Giáo thái tử, Lự vi, Trì cửu, Biến canh, cẩn thuỷ, Tích thực, Hư danh.
Q.2: Chính thống, trị đạo, Pháp độ, Chiếu lệnh, Dụng nhân, Thưởng phạt.
Q.3: Lễ nhạc, Tế tự, Dịch pháp, Nho thuật, Khảo quan, Khoa cử.
Q.4: Tài dụng, Tiết tái, Điền chế, Phú thuế.
Q.5: Quan chế, Tể tướng, Tiến cử.
Q.6: Phong tục, Hình thế, Dị đoan, Nghĩa lợi, Văn chương.
Q.7: Nhân tài, Lịch đại nhân tài, Thần đạo
Q.8: Thiên văn, địa lý, âm dương
Q.9: Lục kinh, Chư sử, Lịch pháp
Q.10: Đồn điền, Tướng suý, Binh chế, Binh pháp.
Các chú thích của Nguyễn Trù không tách ra phần riêng mà vẫn theo cách thông thường: bám sát nguyên văn, gặp chữ (từ) khó, điển lạ có thể người mới học chưa biết thì chú giải dùng chữ nhỏ chua ngay dòng lưỡng cước bên cạnh để giải thích. Chẳng hạn: ở nguyên văn có từ: cạnh nghiệp 競業thì ở sát dưới chú đó là chữ trong Kinh thư, thiên Cao Dao mô…Hoặc ở bài Nhân đức có dùng từ Thổ thư 土苴 thì dưới chú là chữ trong sách Trang Tử…Những chú thích như vậy rất cần thiết để người đọc dễ lĩnh hội ý nghĩa và phương pháp của bài sách luận”
Chu dịch quốc âm ca 周易國音歌
Mô tả/description : “Công trình nghiên cứu và phổ cập Kinh Dịch bằng quốc âm của nhà Đặng Thái Bàng. Đầu sách có bài Tựa giới thiệu về ông Đặng Thái Bàng và cuốn sách Chu dịch quốc âm ca quyết. Tựa của Phạm Quý Thích đại ý nói: việc diễn nghĩa Chu dịch không phải bắt đầu từ Đặng ông (Thái Bàng), xưa đã có diễn nghĩa của Phùng Tử Nghị Trai (tức Phùng Khắc Khoan). Nhưng sách của họ Phùng không còn truyền…Sách này tuy xuất từ Đặng ông mà làm cho nó được lưu hành chính là do Ngô hầu vậy. Đầu sách, sau các bài Tựa có: Quái biến đồ, Dịch đồ. Tiếp đến dòng tên đầy đủ của sách: Tích thiện đường Chu Dịch hội đính giải nghĩa diễn ca Quyển chi nhất 積善堂周易會訂解義演歌卷之一. Dòng đề tên người đồng soạn ghi: Tứ Kỳ Ngọc Lặc Vũ Tiên sinh đồng soạn 四奇玉勒武仙生同撰. Hồng Viễn đường nguyên bản 鴻遠堂源本.
Các trang chính văn đều chia hai tầng: Tầng trên đề Thượng kinh giải nghĩa, sau mỗi câu chữ Hán có giải nghĩa bằng chữ Nôm như: Tiềm long vật dụng 潛龍勿用(Rồng náu chớ dùng)…Tầng dưới là diễn ca lục bát giải thích ý nghĩa cát hung của từng hào”
Công quá cách hiệu biên 功過格校編
Mô tả/description : Tác phẩm quan trọng bậc nhì trong kinh sách thiện thư. Nội dung sách mượn lời, gọi là giáng buý của Văn Xương đế quân, Sơn thần, Lã tổ sư…khuyên đệ tử gìn giữ đạo đức, tự mình đánh giá mỗi hành vi của mình là có công hay có tội, và nhất thiết phải ghi lại để theo dõi sửa chữa. Có đến mấy hệ thống công quá cách: công quá cách của Thái Vi tiên quân, công quá cách của Văn Xương đế quân, Vân Cốc thiền sư…Bản hiệu biên này của Ngọc Sơn thuộc hệ công quá cách của Văn Xương đế quân, vì vậy đầu sách có bài Tựa của Văn Xương đế quân đề năm Ung Chính thứ 2 (1724). Tiếp đó có bài Tựa đề năm Thành Thái Quý Mão (1903) nói là sách được Quan Công (Thọ Đình hầu) cho phép đền Ngọc Sơn tu đính ấn hành”
Cứu thiên toả ngôn (q.03) 救偏瑣言
Mô tả/description : “Sách y dược học Trung Quốc khắc in lại theo nguyên bản của nhà Phúc Hưng đường Trung Quốc. Đầu sách có mục Toả ngôn bị dụng lương phương 瑣言備用良方 gồm nhiều phương thuốc chữa bệnh”
Danh thần sự lược 名臣事略
Mô tả/description : “Giới thiệu vắn tắt tiểu sử sự nghiệp của các nhân vật có danh tiếng trong lịch sử Trung Quốc từ đời Hán đến đời Tống, như Tiêu Hà, Hàn Tín, Hoắc Khứ Bệnh, Quách Tử Nghi…”
Dịch kinh (q.01) 易經
Mô tả/description : “Đây là bản kinh dịch soạn lại, dựa theo Trình truyện nguyên bản và Chu Tử bản nghĩa: Tự, Đồ thuyết, 5 bài bàn về nghĩa lý Kinh Dịch (ngũ tán), ý nghĩa Kinh Dịch (cương lịch), nghi thức bói dịch (Phệ nghi), 64 quẻ, hệ từ (Thượng và Hạ), Chú giải về Thuyết quái (Thuyết quái truyện), Tự quái (Tự quái truyện) và Tạp quái”
Dịch kinh (q.02) 易經
Mô tả/description : “Đây là bản kinh dịch soạn lại, dựa theo Trình truyện nguyên bản và Chu Tử bản nghĩa: Tự, Đồ thuyết, 5 bài bàn về nghĩa lý Kinh Dịch (ngũ tán), ý nghĩa Kinh Dịch (cương lịch), nghi thức bói dịch (Phệ nghi), 64 quẻ, hệ từ (Thượng và Hạ), Chú giải về Thuyết quái (Thuyết quái truyện), Tự quái (Tự quái truyện) và Tạp quái”
