Bài quan tâm
Hoàng Việt lịch đại chính yếu 皇越歷代政要
Mô tả/description : “Mép sách có đề Đại Thành đường tàng bản. Chưa rõ dòng in này có nghĩa là bản sách này chép từ một bản in của nhà tàng bản Đại Thành đuờng, hay là một bản sách chuẩn bị để làm bản khắc in của nhà sách ấy. Hoàng Việt lịch đại mục lục, Tuân chiếu Hoàng Việt lịch đại chính yếu quyển. Thiệu Trị ngũ niên Ất Tị (1845) thu cẩn sao.
Tự Chế binh dĩ hạ chí Cẩn pháp độ thị nhất tiết thuyết Đinh Lý Trần. Tự Quan chế dĩ hạ chí Ngục tụng thị nhất tiết thuyết Lê chi pháp độ. Sách gồm có 2 phần:
Phần một: Chế binh, Lý tài, Cần chính, Dưỡng dân, Thưởng phạt, Tín thời lệnh, Cố dân tâm, Cường quốc thế, Lệ sĩ phong, Tinh tiết nghĩa, Chế điền lý, Tường hộ khẩu, Đôn giáo hóa, Cẩn pháp độ, gồm 14 mục, đều ghi thể chế của các đời Đinh - Lý - Trần.
Phần hai: Quan chế, Binh chế, Biên phòng, Văn giáo, Khoa cử, Sĩ phong, Hộ khẩu, Dưỡng dân, Dân tâm, Lực dịch, Đinh suất, Điền chính, Phong tục, Quốc thế, Nhĩ đạo 弭盜, Thưởng phạt, Lý tài, Phú thuế, Gia tô 加租, Quân thần, Cầu tài, Biện tài, Nhân tài, Dụng nhân, Thuyên tuyển, Pháp tổ, Nạp gián, Khứ sàm, Cần chính, Kính thiên, Khuyến nông, Thể thần, Ngục tụng, gồm 34 mục chỉ chuyên ghi về thể chế triều Lê. Các mục, chẳng hạn Binh chế: Đinh Tiên hoàng lập quân lữ rất tường tất, nhưng cổng ngõ canh phòng không cẩn mật. Binh chế đời Lý Thần Tông có định chế, nhưng phá địch mà quy công cho Phật, thì chẳng khác gì giải tán tướng sĩ, sao còn phải chọn tướng để đi đánh giặc? Quân thủy bộ đời Trần Nhân Tông tập luyện tốt thế, nhưng không có đối sách để ngụ binh, mà còn phải hỏi kế lão nhân (ở hội nghị Diên Hồng)? Há phải là phép dụng binh mà trù định mưu kế chăng?
Từ tờ 18 về sau là Hoàng triều Minh Mệnh chính yếu [皇朝明命政要]. Q.1 gồm 22 mục: Kính thiên, Pháp tổ, Cầu hiền, Thẩm quan, Cần chính, Ái dân, Mục thân, Thể thần, Trọng nông, Sùng kiệm, Sùng văn, Phấn vũ, Lễ nhạc, Giáo hoá, Chế binh, Thận chế, Phủ biên, Nhu viễn, Quảng ngôn lộ, Cố phong thủ, Thận phú tài, Thẩm pháp độ, gồm 22 mục bàn riêng về đời Minh Mệnh. Ví dụ, mục Quảng ngôn lộ: Chúng thần trộm xét: Ngôn lộ rộng mở thì trị, từ xưa đế vương đã đặt ra sự cổ vũ cho những người dám can gián, nêu gương biểu dương những người tiến thiện (tiến cử kế sách ý kiến hay). Đúng là thời trí trị nhất mực. Từ Tam đại về sau thì như Hán Văn đế nạp ngôn, Đường Văn hoàng nạp gián, tuy việc nghe đức vẫn có chỗ hổ thẹn với đời xưa, nhưng đủ để làm gương cho đời sau vậy.”
Lịch triều hiến chương loại chí 歷朝憲章類誌
Mô tả/description : “Bản sách này chỉ rời rạc chép được q.1-2 và q.3, không đủ bộ. Đầu sách có 1 bài Tựa, 1 Phàm lệ, 1 bài Dẫn, 1 Mục lục (phần Mục lục chỉ ghi đến quyển 5). Bài Tựa sách có đoạn: “Tôi cho là điển cũ mênh mang, nếu nay không chia ra từng mối, tách ra từng sợi thì kiến văn mờ tối, biết căn cứ vào đâu mà rộng biết việc xưa, suy ra việc nay. Tôi đã dùi mài gắng sức sưu tầm góp nhặt, quên mình thô vụng. Khảo sát trải nóng rét mười thu, tổn bao tinh thần, sáng bỏ tối lại thêm, tìm bới cả điển chương sáu đời, lọc ra điểm chính, chia thành từng loại, tách riêng từng mối, bình luận có lúc thêm lời ức đoán, biên soạn nay đã tạm thành bộ”. Đây là bộ sách có nội dung bao quát nhiều vấn đề, chia xếp theo từng môn loại, tiện cho việc tra cứu.”
Nam quốc địa dư chí 南國地輿誌
Mô tả/description : Địa lí Việt Nam giới thiệu vắn tắt vị trí, giới hạn, địa thế, sự phân chia giữa các miền Bắc kì, Trung kì, các tỉnh, số tỉnh, phủ, huyện, tổng, xã, thôn, núi, sông, đê đập, đường sá, cửa biển, khí hậu, nhân vật, tài chính, quân sự, công nông nghiệp, thuế
khóa, trang phục và phong tục sinh hoạt của 37 dân tộc ít người ở Việt
Nam.
Nam sử 南史
Mô tả/description : “Sách mất tờ đầu nên không rõ tên đầy đủ là gì, nên “Nam sử [南史]” là tên rút gọn thấy ghi ở mép sách. Sách lược ghi sử Việt Nam từ đời Hồng Bàng đến nhà Nguyễn, không rõ sách do người nào soạn, hoặc trích lục từ bộ sử nào.”
Quốc sử toản yếu: Nam sử toản yếu 國史纂要: 南史纂要
Mô tả/description : “Nguyễn Huy Oánh 阮輝瑩 san bổ cho gọn gàng, từ Kỷ Hồng Bàng đến Hậu Trần, chỉ thu lại trong 100 tờ in. Trang bìa sách đề “Nguyễn Thám hoa chính bản 阮探花正本 không đề năm khắc in nhưng đây đúng là bản in do nhà Thạc Đình [碩亭] tức hiệu của Nguyễn Huy Oánh [阮輝瑩] tự khắc in khi tác giả còn sống. Sách in giấy bản tốt chữ không thật đẹp nhưng rõ ràng dễ đọc. Bản in đời Lê. Chưa từng được khảo cứu về phương pháp san bổ, quan điểm sử học v.v...”
Việt giám thông khảo 越鑑通考
Mô tả/description : Tổng luận về lịch sử Việt Nam của Vũ Quỳnh 武瓊: Những chỗ thành công và chưa thành công của các vua chúa Việt Nam trong việc cai trị và quản lí đất nước từ Hồng Bàng thị 鴻龎氏 đến Lê Thái Tổ 黎太祖.
Việt sử yếu : Việt Nam sử yếu (q.03) 越史要: 越南史要
Mô tả/description : Lược sử Việt Nam từ thời Hồng Bàng đến thời Hậu Lê, được chia làm 3 quyển: q.1: từ Hồng Bàng 鴻龎 đến Lê Đại Hành 黎大行; q.2: từ Lí Thái Tổ 李太祖 đến Tiền Lê 前黎; q.3: từ “Nam Bắc phân tranh” đến Hậu Lê 後黎. Mỗi triều vua: quan chế, binh chế, thuế khóa. Từ Lí Thái Tổ đến nhà Mạc, có sự nghiệp của các công thần, danh nho sử gia, danh y. Mục văn hoá đời Trần, có nói tới việc xuất hiện chữ Nôm.
Việt sử tân ước toàn biên: Đại Việt sử ước (q.01) 越史新約全編: 大越史約
Mô tả/description : Sách được chia làm hai quyển, ghi lại Lịch sử Việt Nam từ Hùng Vương 雄王 đến hết nhà Tây Sơn 西山. Quyển thượng từ Hùng Vương 雄王 đến hết Bình Định Vương 平定王. Quyển hạ từ Lê Thái Tổ 黎太祖 đến hết triều Tây Sơn 西山.
Việt sử kính 越史鏡
Mô tả/description : Bản dịch Hán cuốn sử Việt sử kính 越史鏡 in bằng chữ La tinh của Hoàng Cao Khải 黄高啓: lịch sử Việt Nam từ thời Gia Long đặt quan hệ với Pháp qua Bá Đa Lộc, cho đến khi Pháp chiếm toàn cõi Việt Nam. Quan hệ giữa Việt Nam với Trung Quốc, Chiêm Thành và Chân Lạp.
Việt sử yếu : Việt Nam sử yếu (q.01) 越史要: 越南史要
Mô tả/description : Lược sử Việt Nam từ thời Hồng Bàng đến thời Hậu Lê, được chia làm 3 quyển: Q.1: từ Hồng Bàng 鴻龎 đến Lê Đại Hành 黎大行; q.2: từ Lí Thái Tổ 李太祖 đến Tiền Lê 前黎; q.3: từ “Nam Bắc phân tranh” đến Hậu Lê 後黎. Mỗi triều vua: quan chế, binh chế, thuế khóa. Từ Lí Thái Tổ đến nhà Mạc, có sự nghiệp của các công thần, danh nho sử gia, danh y. Mục văn hoá đời Trần, có nói tới việc xuất hiện chữ Nôm.
Việt sử yếu : Việt Nam sử yếu (q.02) 越史要: 越南史要
Mô tả/description : Lược sử Việt Nam từ thời Hồng Bàng đến thời Hậu Lê, được chia làm 3 quyển: q.1: từ Hồng Bàng 鴻龎 đến Lê Đại Hành 黎大行; q.2: từ Lí Thái Tổ 李太祖 đến Tiền Lê 前黎; q.3: từ “Nam Bắc phân tranh” đến Hậu Lê 後黎. Mỗi triều vua: quan chế, binh chế, thuế khóa. Từ Lí Thái Tổ đến nhà Mạc, có sự nghiệp của các công thần, danh nho sử gia, danh y. Mục văn hoá đời Trần, có nói tới việc xuất hiện chữ Nôm.
Việt sử (q.02) 越史
Mô tả/description : Đầu sách đề Tập hiền viện [soạn] 集賢院[撰]. Tổng thuật và bình luận lịch sử Việt Nam đến hết triều Lê tổng cộng 31 tờ. Q.1 lược sử Việt Nam từ đời Hồng Bàng thị 鴻庞氏 đến hết triều Lý tức Lí Huệ Tôn 李惠尊; q.2 từ đầu Trần đến hết triều Trần; q.3 từ đầu đời Lê Thái Tổ 黎太祖 đến hết triều Lê.
Việt sử (q.03) 越史
Mô tả/description : Đầu sách đề Tập hiền viện [soạn] 集賢院[撰]. Tổng thuật và bình luận lịch sử Việt Nam đến hết triều Lê tổng cộng 31 tờ. Q.1 lược sử Việt Nam từ đời Hồng Bàng thị 鴻庞氏 đến hết triều Lý tức Lí Huệ Tôn 李惠尊; q.2 từ đầu Trần đến hết triều Trần; q.3 từ đầu đời Lê Thái Tổ 黎太祖 đến hết triều Lê.
Âm chất giải âm 陰隲解音
Mô tả/description : Âm chất giải âm 陰隲解音 thực chất là sách Âm chất văn chú 陰隲文註 của Lê Quý Đôn 黎貴惇 tham khảo các sách khuyến thiện của Trung Quốc soạn và chú giải. Đỗ Dự 杜璵 dựa vào đó diễn dịch ra chữ Nôm theo thể song thất lục bát cho mọi người đọc dễ hiểu. Nội dung là những bài văn Nôm giáng bút của Văn Xương Đế Quân 文昌帝君 khuyên tránh điều ác, năng làm việc thiện và phổ biến rộng rãi trong giới Nho, Phật, Đạo…
Bản thiện kinh 本善經
Mô tả/description : Sách được chia làm 3 phần chính: Phần 1: Bản thiện kinh 本善經; Phần 2: Thánh huấn kinh 聖訓經, Phần 3: Huấn lương thiện đàn 訓 良善坛. Bao gồm kinh giáng bút của các vị Thiên Vương, Tiên, Chúa, Thánh, Thần... Tổng cộng 230 bài thơ, ca, ngâm, phú, văn... bằng chữ Nôm khuyên tu thân, lập chí, tỉnh mê, sửa lỗi, nhẫn nại…
Bích Ung canh ca hội tập (q.thủ) 辟雍賡歌會集
Mô tả/description : Sách hiện còn lại một bài tựa Ngự chế đề năm Tự Đức 嗣德 thứ 7 (1854). Hai bài dụ do Vũ Duy Ninh 武維寧, Trần Mẫn 陳敏, Nguyễn Tư Giản 阮思僩 phụng đề tháng giêng và tháng 2 năm Tự Đức 嗣德 thứ 7 (1854); một bài biểu và phần mục lục quyển thượng 40 bài thơ ngự chế, quyển hạ gồm nhiều bài thơ của nhiều văn nhân đương thời, tất tiếc nội dung chính hiện đã bị mất.
